به گزارش ایرنا، محققان طرح "دانش و فناوری استفاده از آب دریا و آب‌های شور در کشاورزی، شرب و صنعت" که از سال 91 به عنوان یکی از طرح‌های کلان ملی مصوب شورای عالی عتف در دستورکار قرار گرفت، پس از گذراندن فاز صفر، به نتایج موفقیت‌آمیزی در کاشت نمونه‌های اولیه برخی گیاهان همچون برنج و گندم مقاوم به شوری دست یافتند.
براساس مصوبات شورای عالی عتف (علوم، تحقیقات و فناوری)، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به عنوان مجری محوری و دانشگاه‌های یزد و صنعتی نوشیروانی بابل به عنوان دانشگاه‌های همکار در این طرح کلان تعیین شده‌اند.
ایران با مساحتی حدود 165 میلیون هکتار در 25 تا 40 درجه عرض شمالی واقع شده و با میانگین بارندگی سالانه 240 میلی‌متر در مقابل 860 میلی‌متر متوسط بارندگی جهانی جزء مناطق خشک و نیمه خشک دنیا به شمار می‌آید.
آمارهای موجود نشان می‌دهد که کل منابع آب تجدیدپذیر و مصرفی کشور به ترتیب 130 و 94 میلیارد مترمکعب است که 8/88 میلیارد متر مکعب از این آب (بیش از 94 درصد) در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسد.
کارشناسان، رشد سریع جمعیت را از مهم‌ترین عوامل کاهش سرانه آب تجدیدشونده کشور در طول 90 سال گذشته می‌دانند. جمعیت ایران در طول این مدت، حدود 5/7 برابر شده و از کمتر از 10 میلیون نفر در سال 1300 به بیش از 77 میلیون نفر در سال 1393 رسیده است.
بر اساس آمارهای موجود، میزان سرانه آب تجدیدپذیر سالانه کشور از میزان حدود 13 هزار مترمکعب در سال 1300 به حدود هزار و 730 متر مکعب در 1390 سال تقلیل یافته و برای حفظ وضع موجود کشور، تا سال 2025 باید 112 درصد به منابع آب قابل استحصال کشور اضافه شود.
از سوی دیگر، 97 درصد از منابع آب کره زمین را آب‌های شور موجود در دریاها تشکیل می‌‌دهند و بخش کمی از سه درصد منابع آبی باقی‌مانده، به صورت منابع آب‌های سطحی قابل دسترس هستند و همین موضوع، بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی را به عنوان منبع ارزان و سالم مورد توجه قرار داده است.
بهره‌برداری بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی بخصوص در آبخوان های ساحلی، موجب کاهش میزان جریان آب زیرزمینی از آبخوان به طرف دریا شده و حتی گاهی نیز ممکن است موجب معکوس شدن جهت جریان شود و در نتیجه تداخل آب شور دریا با آب ساحلی، کیفیت آب زیرزمینی تخریب می¬شود.
این مشکل موجب وارد آمدن صدمات جبران‌ناپذیری بر منابع آب زیرزمینی و محدودیت در کاربری‌های شرب، کشاورزی و صنعتی در بسیاری از نقاط ساحلی می‌شود.
بنابر این با توجه به کمبود منابع آب شیرین قابل دسترس و وجود منابع عظیم آب‌های شور، استفاده مستقیم از آب‌های شور یا استفاده غیر مستقیم از طریق نمک‌زدایی از این منابع مورد توجه بشر قرار گرفته و در بسیاری از کشورها اجرایی شده است.
درهمین راستا در کشور ما نیز طرح کلان ملی "دانش و فناوری استفاده از آب دریا و آب‌های شور برای استفاده در کشاورزی، شرب و صنعت" با محوریت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و همکاری متخصصان کشور در حال اجرا است.
مدیر این طرح کلان ملی هدف از اجرای آن را در مرحله اول کسب این فناوری و بومی‌سازی این دانش در کشورمان ذکر کرد و گفت: ساخت تجهیزات مناسبی برای شیرین کردن آب دریا نیز یکی از اهداف این پروژه است تا ضمن رفع نیازهای کشور با توجه به ارزش افزوده زیاد بتوان صادرات این تکنولوژی به سایر کشورها را فراهم کرد.
دکتر کریم سلیمانی: این طرح همچنین ضمن بررسی حد آستانه گیاهان کشور، حد شیرین کردن آب و همچنین پرورش گیاهان مقاوم به شوری را مورد بررسی قرار خواهد داد.
به گفته وی محصولات نهایی این طرح، شامل دستگاه تولید آب شیرین از منابع آب شور با سه فناوری بومی شده و ژنوتیپ‌‌های مقاوم به شوری در سه گیاه برنج، جو و گندم خواهد بود.
سلیمانی خاطر نشان کرد: فاز صفر این طرح که شامل تدوین چارچوب برای شرح خدمات و تعیین زیرمجموعه‌ها و برنامه‌های کلان پروژه است در 9 مرحله تعریف شده و اکنون به پایان رسیده است و فازهای دوم و سوم نیز شامل مطالعات و تحقیقات در سطح پایلوت و اجرای طرح در سطح کلان و با کاربردهای صنعتی، کشاورزی و تهیه آب آشامیدنی است.
وی با یادآوری این که وزارت جهاد کشاورزی، کارفرمای این طرح کلان ملی است، خاطر نشان کرد: پس از اتمام فاز صفر، تفاهم‌نامه رسمی با این وزارتخانه در دی ماه 1392 به امضا رسید و خوشبختانه وزارت جهاد کشاورزی، تخصیص نیمی از اعتبارات طرح را عهده‌دار شده است.
سلیمانی تصریح کرد: مدت اجرای این طرح کلان ملی، پنج سال تعیین شده است اما ممکن است بخش‌هایی از طرح مثال در بخش تامین آب مورد نیاز صنعت در یک برنامه دو تا سه ساله جواب بدهد اما برای بخش‌هایی مانند کشاورزی، حداقل به پنج سال نیاز داریم زیرا از زمان کاشت تا برداشت، دوره‌های تکرار لازم است تا نتایج طرح به آزمون گذاشته شود.
وی با بیان این که تبدیل آب دریا و آب‌های شور به آب‌های قابل استفاده در کشاورزی، صنعت و شرب در برخی کشورها تجربه شده است، ویژگی‌های منحصر به فرد این طرح کلان ملی را برشمرد و گفت: در این طرح به سمت تکنیک‌ها و روش‌های بومی پیش رفته‌ایم و نوآوری‌های خوبی در این زمینه داشته‌ایم.
استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری افزود: در اجرای تمام فعالیت‌های آزمایشگاهی این طرح از تکنولوژی و دانش داخل کشور استفاده کرده‌ایم، به مسائل زیست محیطی توجه خاصی داشته و سعی کردیم نزدیک‌ترین روش به طبیعت را لحاظ کنیم تا معضلات محیط زیستی کشور و منطقه تشدید نشود.
وی ادامه داد: به عنوان مثال در این طرح برای فیلتر کردن آب شور از مواد طبیعی مانند برخی تفاله‌های کارخانجات کشاورزی (برنج و نیشکر) و یا مواد معدنی شامل انواع سنگ‌ها استفاده کردیم.
درست است که در استان‌های شمالی کشور، آب فراوان است اما برخی جاها آب‌های سطحی جواب نمی‌دهد و منابع آب زیرزمینی هم محدود هستند بنابر این شیرین کردن آب دریا یکی از گزینه‌های مناسب برای تامین آب به ویژه در بخش‌های کشاورزی و صنعتی است.
میزان شوری آب خزر تقریبا یک سوم شوری آب خلیج فارس است بنابر این اگر شوری آن به حد مطلوب برسد با همین آب هم می‌توان برخی محصولات همچون گندم، جو و برنج مقاوم به شوری را با همین آب‌ها به صورت کشت غرقابی پرورش داد و ذخایر آب زیرزمینی را برای مصارف شرب مورد استفاده قرار داد.
یا می‌توان در برخی جاها با آب "لب شور" نیاز صنعت را برطرف کرد و نیازی به استفاده از ذخایر آب شیرین برای صنعت نیست.
وی با بیان این که شیرین کردن آب‌های شور و نیمه شور در مناطق مختلف کشور فقط جنبه اقتصادی ندارد، خاطر نشان کرد: استفاده از این تکنولوژی، جنبه‌های اجتماعی متعددی دارد که درصورت رواج و گسترش، جلوی مهاجرت و رشد قارچ گونه جمعیت در شهرهای بزرگی مانند تهران را می‌گیرد و توازن جمعیتی در داخل فلات ایران را حفظ می‌کند.
تهیه بانک اطلاعاتی نیز در این پروژه آغاز شده است که در آن، مناطق حساس و شکننده از الان تا 10 سال آینده به لحاظ کم آبی یا کاهش منابع آب شیرین آن‌ها شناسایی شده و مناطقی که باید در اولویت اجرای این طرح باشند به مسئولان معرفی می‌شوند.
برخی واریته‌های برنج را می‌توان با شوری در حد شش یا هفت EC (هدایت الکتریکی آب) پرورش داد و در تحقیقات آزمایشگاهی، برخی گیاهان بومی شور پسند در کشور مانند "گز" را شناسایی کرده و ژن مربوط به سازگاری آن‌ها با شوری آب را به گیاهانی مانند برنج، جو و گندم انتقال داده‌ایم.
تحقیقات بر روی نمونه‌های اولیه برخی گیاهان، نتیجه مطلوب داشته که امیدواریم با فراهم شدن زمینه اجرای طرح در سطح وسیع، بخش زیادی از نیازهای آب کشاورزی، شرب و صنعت از این طریق برطرف شود.
نظر شما